Schuttersgilden en hun koningsschieting

Onze gemeente kent een unieke traditie. De koningsschietingen van de jongmansgilden in Leefdaal zijn enig in België. Folklore waar we dus gerust trots op mogen zijn.

Het ontstaan

Schuttersgilden bestaan al eeuwen in onze gewesten. Ze moesten dorp en kerk beschermen, maar ook de kerkelijke en wereldlijke feesten opluisteren. Een eerste spoor van een gilde in Leefdaal vindt men in 1627, toen de schepenen van het dorp in het schuttershuis vergaderden. Er is sprake van een Sint-Sebastiaansgilde die in 1664 hulde bracht aan het Heilig Sacrament. Twee zilveren breuken bewijzen het bestaan van de gilden. De breuk met een afbeelding van Sebastiaan hoorde toe aan de mansgilde, de gilde voor gehuwden. De tweede breuk met een O.-L.-V.-beeld, vervaardigd in de periode 1665-1670, was eigendom van de jongmansgilde, de gilde van de vrijgezellen. De Franse Republiek schafte in 1798 alle gilden af. Hun eigendommen werden als nationaal goed verkocht. De breuken van de Leefdaalse gilden bleven gelukkig gespaard.

Later startten de gilden opnieuw in veel gemeenten. Ook in Leefdaal waar de jongmansgilde in 1839 werd heropgericht. Het is niet zeker of er een verband was met de muziekvereniging, de Filharmonie, die een jaar later ontstond. De mansgilde van Leefdaal, Sint-Sebastiaan, werd heropgericht op 20 januari 1868.

De gilden kwamen vermoedelijk in het vaarwater van de filharmonie. Ze hadden immers nood aan muzikanten, die alleen de muziekvereniging kon leveren. Bovendien behoorden de leidende figuren van de gilden en de harmonie tot dezelfde stand: de burgerij die neerkeek op Jan met de pet. In 1875 werd een tweede muziekvereniging opgericht, de Koninklijke Fanfare Sint-Lambertus die een geduchte dorpspolitieke rivaal zou worden voor de oude filharmonie. De strijd tussen beide was zo erg dat in 1902 ook de mans- en de jongmansgilde splitsten. Uit een gemeenteraadsbesluit van 1905 blijkt dat er toen in het dorp vier gilden waren: de mansgilden Sint-Paulus en Sint-Sebastiaan en de jongmansgilden Sint-Jan en Sint-Lambertus. Bovendien had de filharmonie een 'Mekes'-gilde opgericht. De filharmonie hield de oude vlaggen en de breuk van de oude O.-L.-V.-gilde. De Sint-Sebastiaanbreuk ging naar de fanfare. Nummer één kreeg een andere breuk ter compensatie. Het is niet duidelijk waar die vandaan kwam.

De heiligennamen verdwenen. Iedereen sprak nog van de Jefkes en Pekes van nummer één, de filharmonie, en van de Jefkes en Pekes van nummer twee, de fanfare. Een Jefke is, zoals Sint-Jozef, ongehuwd. Een Peke is in de volksmond een oud mannetje en een Meke is een oud vrouwtje.

De gilden voor de gehuwden stierven een stille dood na de eerste wereldoorlog. De jongmansgilden bloeiden daarentegen als nooit tevoren. In 1939 vierde de jongmansgilde nummer één haar 100ste verjaardag met de heroprichting van de pekesgilde. De fanfare Sint-Lambertus richtte nog een gilde van gehuwden op: de Mamers. Mamer is een verbastering van het Franse 'membre', lid.

Dankzij de strijd tussen beide muziekverenigingen hebben we in Leefdaal twee folkloristische groepen die jaarlijks het boogschieten op de staande wip beoefenen. Drie bijzondere leden van 'nummer één' zijn de reuzen Trien, Borre (°1939, geboren toen de gilde 100 jaar werd) en Gust (°1989) die mee opstappen bij speciale gelegenheden.

Koningsschieting

Wanneer

De Jefkes, Pekes en Mekes, ook wel gekend als nummer 1, houden hun koningsschieting op de laatste zondag van juni.

De Jefkes en de Mamers of nummer 2 organiseren hun koningsschieting op de eerste zondag van juli.

De koningsschieting

Voor beide verenigingen begint het feest al vroeg in de morgen. De leden van de Jefkes en Mamers (nummer 2) vertrekken vanuit hun lokaal rond 9.30 uur. De Jefkes, Pekes en Mekes (nummer 1) verzamelen al om 9 uur ‘s morgens.

De koningen van de Jefkes en de Pekes van vorig jaar worden door de filharmonie thuis afgehaald. Bij nummer 2 is het de fanfare Sint-Lambertus die de koningen van de Jefkes en de Mamers van vorig jaar thuis afhaalt. Telkens bieden de koningen van vorig jaar de gilde de eerste pintjes aan. Daarna trekt iedereen naar het oud-gemeentehuis in Leefdaal, waar de gilde volgens de traditie hulde brengt aan de burgemeester en de schepenen. Na de begroeting ‘leve de burgemeester en leve de schepenen bieden ook zij een drankje aan, om daarna de Jefkes te vervoegen. De stoet trekt vervolgens naar het kasteel van Leefdaal. De gilde begroet er graaf de Liedekerke en vraagt hem om de schuttersweide voor die dag te mogen gebruiken.

Op de schuttersweide vindt volgens een eeuwenoude ceremonie de koningsschieting plaats. Tijdens de opening van de koningsschieting lopen de aanwezige paarden drie rondjes rond de wip. Daarna vertoont de vaandelzwaaier op traditionele wijze zijn kunstjes. De graaf, de burgemeester, de schepenen en de pastoor krijgen elk drie pijlen om naar de hoofdvogel (gaai) te schieten. Vervolgens krijgt de koning van de Jefkes van vorig jaar de kans om zijn titel te verlengen. Ook hij krijgt drie pijlen om de vogel naar beneden te halen. Lukt dit niet, dan mogen alle leden van de Jefkes gelijktijdig proberen. Diegene die de koningsvogel afschiet, wordt de nieuwe koning. Wie drie jaar na elkaar koning schiet, is keizer. Dit is enkel weggelegd voor ervaren schutters. Op dezelfde manier bepalen de Pekes (bij de Koninklijke Filharmonie) en de Mamers (bij de Fanfare Sint-Lambertus) hun koning.

Als afsluiting volgt de kroning. De kersverse koningen krijgen een eeuwenoude medaille, een zilveren breuk, omgehangen en worden in stoet naar huis gebracht. In de namiddag gaat het feest gewoon door en op het einde van de dag wordt het feest afgesloten in een van de dorpscafés. De Jefkes, Pekes en Mekes (nummer 1) sluiten het feest af met een barbecue in het Pallekeshof. De Jefkes en Mamers (nummer 2) doen dit in Trullekeshoeve.